Opatów

Opis

Pierwotna osada, wczesnosłowiański gród, znajdowała się prawdopodobnie w pobliżu obecnego klasztoru Bernardynów. Funkcjonowała ona pod nazwą Żmigród. Władca opola żmigrodzkiego przyjął religię chrześcijańską, która była początkowo religią najwyższej władzy, zaś przybycie do grodu mnicha znacznie wpłynęło na zmianę życia jego mieszkańców.

W archiwach Kapituły Krakowskiej można odnaleźć informację, iż za czasów Kazimierza Odnowiciela biskup krakowski postawił kościółek drewniany w 1040 r. i osadził w nim kapłana. Nie ma dokładnych danych kiedy spłonął gród zwany Żmigrodem, ale słowiańska organizacja opolna i okolicznych wsi przetrwała do średniowiecza. W II połowie XII w. rozpoczęła się budowa kolegiaty pw. św. Marcina Biskupa.

fot.Archiwum UMiG Opatów

W 1237 r. książę śląski Henryk Brodaty, książę krakowski i sandomierski, oddał Opatów wraz z okolicznymi wsiami biskupowi lubuskiemu. W 1282 r. otrzymał on z rąk Leszka Czarnego przywilej lokacyjny na prawie niemieckim dla budującej się osady. W tym czasie powstają zajazdy, karczmy oraz mieszkania dla duchownych i robotników zatrudnionych przy wykańczaniu budowy Kolegiaty. Korzystne położenie miasta na przecięciu ważnych szlaków handlowych przyczyniło się do rozwoju miasta, w którym dzięki otrzymanym przywilejom odbywały się jarmarki i targi. Najwyższą władzę w mieście sprawował jako właściciel biskup lubuski, który mianował wójta, rajców i ławników. Mieszczanie czuli się bezpiecznie za murami miasta ,a kupcy i rzemieślnicy gromadniej przybywali aby zaopatrzyć się w potrzebne im produkty. Wielu z nich osiadło na stałe tworząc społeczność miasta.

W 1502 r. miasto uległo zniszczeniu w wyniku najazdu Tatarów. Jednak dzięki wsparciu króla Aleksandra Jagiellończyka Opatów szybko odbudował zarówno swe mury, jak i znaczenie. Na początku XVI wieku miasto odkupił od biskupów Krzysztof Szydłowiecki. Otoczył Opatów nowoczesnymi jak na tamte czasy murami obronnymi z czterema bramami: Krakowską, Sandomierską, Lubelską i Warszawską, wybudował ratusz oraz założył mało popularne wodociągi. Po śmierci kanclerza Szydłowieckiego miasto było własnością Tarnowskich, Radziwiłłów, Wiśniowieckich, Lubomirskich i Potockich. Przez te wszystkie stulecia swojego istnienia, stanowiło ważny ośrodek życia publicznego kraju, wielokrotnie goszcząc w swych murach władców Polski. Po dziś dzień dumą mieszkańców Opatowa jest fakt, że to właśnie tu królowa Marysieńka oczekiwała na męża, króla Jana III Sobieskiego, powracającego z odsieczy wiedeńskiej.

fot.Archiwum UMiG Opatów

Rozwój miasta zahamowały rozbiory. W okresie Powstania Styczniowego Ziemia Opatowska była terenem walk powstańczych. Podczas jednej z ważniejszych bitew Powstania, stoczonego pod Opatowem 21 lutego 1864 r. dywizja krakowska poniosła klęskę, a jej rannego dowódcę – Ludwika Zwierzdowskiego wzięto do niewoli, po czym dwa dni później stracono go na opatowskim rynku. W czasie II wojny światowej tereny te stały się miejscem czynnych działań partyzanckich organizacji wojskowych, w tym sławnego oddziału „Jędrusiów”.

Warto zobaczyć
Brama Warszawska
Do dzisiejszych czasów zachowała się jako jedyna z czterech bram stanowiących część murów obronnych wzniesionych w I poł. XVI przez kanclerza Szydłowieckiego. Jest to renesansowa budowla o jednej kondygnacji wykonana z kamiennych ciosów. Od strony zewnętrznej budowlę zdobi herb Szydłowieckich – Odrowąż oraz obraz Matki Boskiej Częstochowskiej.

Kolegiata p.w. św. Marcina Biskupa
Jest to jedna z najcenniejszych zabytków architektury romańskiej w Polsce. Wzniesiona została w XII wieku z okolicznego piaskowca krzemienistego na planie krzyża łacińskiego. Fasadę wejściową tworzą dwie różniące się od siebie wieże. Południowa starsza wieża ma dwudzielne okna romańskie (biforia), a poniżej ślady romańskiej dekoracji. Ścianę północną zdobią herby właściciela miasta (Odrowąż) i jego matki (Łabędź). Wnętrze kościoła jest trójnawowe, ściany prezbiterium i transeptu porywają malowidła z XVIII wieku, przedstawiające sceny z bitew pod Wiedniem, pod Chocimiem oraz na Psim Polu. W lewej nawie transeptu znajdujemy nagrobki rodziny Szydłowieckich. Wśród nich złożony z dwóch płaskorzeźb nagrobek kanclerza. Jedna część przedstawia właściciela Opatowa  druga to tzw. lament opatowski – scena opłakiwania zmarłego przez biesiadników podczas uczty na królewskim dworze.

Klasztor i kościół Bernardynów
Znajduje się w najstarszej części Opatowa, dawnym Żmigrodzie. Już w XII w. istniała w tym miejscu kruchta, której miejsce, po przejęciu tych terenów przez zakon Bernardynów, zajął nowo wybudowany kościół. Całkowitej przebudowy kościoła dokonano w XVIII wieku i nadano mu formę, w której przetrwał po dziś dzień. Jest to przykład architektury późnobarokowej, zaś wnętrze ma charakter rokokowy z licznymi zdobieniami i bogatą ornamentyką. Ściany i sklepienie pokryte są polichromią przedstawiającą sceny z życia Matki Boskiej. 

Podziemna trasa turystyczna
Jedna z większych atrakcji turystycznych Opatowa. Prowadzi przez niegdysiejsze piwnice znajdujące się pod kamienicami na rynku. Podziemia zajmują trzy poziomy i sięgają głębokości 14 metrów. W roku 1984 z myślą o turystach przygotowano do zwiedzania korytarze o łącznej długości 400 metrów.